گونئی آذربایجان حئکایه ادبیاتی

گونئی آذربایجان حئکایه ادبیاتی

حمید آرغیش - ین حئکایه و مقاله‌لری
گونئی آذربایجان حئکایه ادبیاتی

گونئی آذربایجان حئکایه ادبیاتی

حمید آرغیش - ین حئکایه و مقاله‌لری

"مانقورت" و گونئی آذربایجان حئکایه ادبیاتیندا ایکی بویوتلو ...



سون بؤلوم:



مانقورت

یازار :‌ توغرول آتابای



  I 

اورمانلار، داغلار، بوزقیرلار قفسه سالینمیش آلا قورددان اوزاقلاشدیلار. خیرچین حیوان زنجیرله باغلی ایکن قفسده قیوریلاراق وورنوخوردو. یورولدوغوندا اؤفکه ایله، دمیر چوبوقلارین چئوره­سینی آلان دوستاقچی کیشیلره باخیردی. اونلارین گؤزو ماراقلا، قورخماقسیزین قیوراق، ایری گؤوده لی آلا قوردا تیکیلمیشدی.  

کیشیلردن بیری، جیر و بویوروجو سسله دانیشیردی: 

ـ «سیز منیم پئشه­می ـ وحشی حیوانلاری همیللشدیرمگی ـ دوغرودان اؤیرنمک ایسته­ییرسینیزسه،  " آج قارنین اینامی اولماز! "  ایلکه­سینی اونوتمامالی­سینیز. دوشمنینیزین قارنی سیزین چؤرک یولونوزدور. هر تورلو اؤتکملییی اووماق، هر عینادی سیندیرماق اوچون ان کسه یول!... بو آلا قوردا باخین: شیشه­ین بیر ییرتیجی جاناواردیر. اؤزگورلوگونه گووه­نیر؛ یوروش گوجونه اؤیونور. سانکی، چوخ سورمه­دن دَییشیب یومشاجیق بیر ببه کیمی اویساللاشاجاقدیر! "  

او ـ آریان بَی ـ دیشلرینی قیجیردیب لوغاز اوچون قورددان: 

ـ «گؤره سن سئوگیلی قوناغیمیز نه کئفده؟!» دئیه سوردو. 

ائله بیل اونون دیلینی بیلیر؛ حیوان دا اونون دیلینی آنلاییردی. آلا قورد خیریلداییب دار قفسده، زنجیری­نین اوزاندیغی قدر اویان ـ بویانا وورنوخدو. هورکونج، قورخونج سسلر ایله قیوانجسیزلیغینی بیلدیردی. ایکی آیاغی اوسته قالخیر، آز قالیردی مفتیللر آردیندان ایزلگیجیلری پارچالاسین... بیر سوره یاد حریفلری هدله­دیکدن سونرا آغزی کؤپوکلنه­رک سوسدو. 

ـ «بو او دئمکدیر کی: "منیم یئمک واختیم چاتیب؛ بیر زادلار گتیرین!"  آنجاق او، بیزیم دوستاغیمیز اولدوغونو، بورادا منیم تکجه امر ائدیجی اولدوغومو بیلمه­لیدیر!» 

آلا قورد، دیشی­نین دیبیندن آجیقلی ـ آجیقلی قیغیلدادی. 

ـ «ایندی ایسه، " قوردلار کیمسه­دن فرمان دینله­مز!"  دئییر. سن آرتیق قورد دئییلسن:» ـ دئدی بای آریان، ـ «قفسه قاتیلینجا، آرتیق بویروق قولو بیر نؤکرسن! منیم ایسته­دیییمی ائیله­مه­لی­سن. آنلادین می؟» 

قورد بیر داها قورخماقسیزین اولادی. آریان بی: 

ـ «نمنه؟! " هئچ وعده بیریسینه نؤکر اولمام " می دئییرسن؟ سن منه باش اَیمه­لیسن!» ـ دئدی. «چونکو سنین ان ایلکین احتیاجلارینی قارشیلایان منم!» 

آلا قورد یئنه عصیان علامتی اولاراق زنجیرینه گوجه­نیب هافیلدادی. 

« "بئله ایسه یئمک ایسته­میرم!" دئییر. بوراخین آج قالسین. او سئومه­دییی ایشی گؤرمه­یه مجبور دئییل.» 

اوستاد سونرا اؤیرنجیلرینه اوز توتدو: 

ـ «بو دیک­باشین، آج قارنی­نین جاوابیندا نئجه گوجسوز قالاجاغینی تئزلیکله گؤره­جکسینیز!» 

حیوانات باغچاسی­نین بو تایینا کیمسه یاناشانمیردی. توک اورپه­دیجی وحشی بیر اولاییش دویولوردو؛ اورمانلارین، داغلارین، بوزقیرلارین اؤزله­می ایله دولو بیر چینلاییش... 

 II

ایلک اؤنجه ایشکنجه­لر باشلاندی. ال­چاتماز یئردن ائندیریلن قیرمانج وورغولاری قارشیسیندا قفسی قوپارماق ایسته­ین جیرناقلاری، دیشلری ایله اؤزونو بارماقلیقلارا چارپاراق کوکره­ییردی. قارا گئییملی کیشی­نین سوپاسی­نین باشینا اَندیریلیشی چووومالارینا سون قویدو. و قانلی ـ قادالی گؤوده­سی بایغین ـ بایغین یئره سریلدی. دوشمن، دوشوندویوندن داها گوجلو، داها قورناز، داها بیلینمز ایدی. باغیریشلاری، اولاییشلارییلا بئله، هر اؤینه باییلانا دک اؤلسییه تاپدانیر، قامچیلانیر، ایشکنجه اولونوردو. آنجاق، ازیلدییینه، کیچیمسندییینه باخمایاراق او هله هئیبتله باشینی دیک توتوب مغرور باخیشلاری، اؤتکم داورانیشلاری ایله موجادیله­یه دوام ائدیردی. هله ده حیوانات باغچاسی­نین او بوجاغینا قورخودان کیمسه یاناشا بیلمیردی... 

آخشاملار، حیوانات باغچاسی­نین ان قوزئییندن بیر قوردون یانیقلی اولاما سسی ائشیدیلیردی. بو اولاییش، قالین مئشه­لرین گیزملی قورخوسویلا دولو ایکن گئتدیکجه یازیقلاشیر، قارانلیق اورمانلارین اؤزلمینی یانسیدان نیسگیللی اینیلتیلرله بیتیردی... 

بونلار بیر یانا، یالقوزاق قوردون قارنی آج ایدی. یئل کیمی اؤزگورجه­سینه یئمینی قووالاییب اوولادیغی او گونلری آنیمساییردی آجی ـ آجی... 

او باییلمیشکن نئچه سوپالی هئیوره ایچری گیردیلر. چیینینه یئکه بیر شیرینقا باتیردیلار. اویوشدوروجو، دامارلارینا سیزیب قانینا قاریشیرکن ایچدن ـ ایچئ دایانیلماز بیر اویساللیق و اویوشمه ایله قاریشیق توتارسیزلیق و دینجلیک دویغولارینا قاپیلدی...  

     III 

بای آریان قفسین هنده­وَرینه توپلاشان اؤیرنجیلرینه اؤیود وئرمکده ایدی: 

ـ «گؤردویونوز کیمی ایشکنجه­لر اونو داها دا قودوردوب دیرندیریر؛ اوندا عصیان روحونو، قورورلو موجادیله حیسّینی اویادیر. آنجاق گؤرون بو سس­سیز ایشکنجه ـآجلیق دئییلن ان ییرتیجی حیوان ـ نه ائده­جکدیر اونا!» 

سونرا قوردا دؤندو: 

ـ «گؤرونور یامان آجیخمیسان! اؤزونو بوش یئره عذابا ـ اؤلومه سالما. آج اولدوغونو اعتراف ائت؛ ایسته­دییین قدر ات قازان!» 

آج قورد ائله­جه سوسقون ـ سوسقون، زاغارـ زاغار باخیردی. 

 ـ «سؤزومه باخ! دیک­باشلیق ائله­مه حیوان! آجلیغینی اعتراف ائت ده قارنین دویسون!» 

آج قورد، اونون دئدیکلریندن بیر زاد قانمیر، دیلینی آنلایانمیردی. آما یاواش ـ یاواش بونا دا مجبور اولوردو. اؤزلوگونو بوراخیب بو انایین وارلیغین اؤزللیکلری ایله داورانماقدا اولدوغونو آنلاییردی. چؤکوب ایکی قولو اوسته اوزاندی؛ یاواشجا میریلداندی. 

آریان بی ریشخند ایله قیمیشدی: 

ـ «هری، ایندی اولدو. ساغول اردملی حیوان!» 

بای آریان­ین بیرجه چیرتییی ایله قوردون قاباغینا بیر شاققا اوو اتی آتیلدی. 

اتی آج گؤزلولوک­له ییرتماغا باشلادی. ایستی، قانلی تزه اته چیخمازدی؛ آنجاق، " آجین آندی، آند اولماز!" ـ  دئیه دوشوندو...  

IV

او گون، حیوان ائییتمه­نی قوردا: 

ـ «بوگون یئیه­جک ایسته­ییرسن­سه دئدیییمی ائیله­مه­لیسن!» دئیه گؤستریش وئردی. 

قورد اؤفکه ایله میریلداندی: من بیر ییرتیجی­یام. هئچ ده همیل اولمام سیزه! 

آریان بی: 

ـ «چوخ آتیلیب دوشمه!» ـ دئدی.ـ «سندن ایسته­دیییم چوخ قولای­دیر: اودانین ایچینده دولاشیب، "دور!" دئدیییمده دورمالیسان!» 

قورد اؤز یانیندا، بونون اؤنمسیز بیر ایستک اولدوغونو، دانقالیق ائدیب دیرنه­رک آجلیق چکمگی­نین عاغیلسیزلیق اولاجاغینی دوشونوردو. و باسیریغیندا فیرلانماغا باشلادی. آغا سرت، بویورغان افادیله قومود وئردی: 

ـ «دور!» 

قورد یئرینده­جه دوندو. آریان بی دویغوسوز بیر بیچیمده یاواشدان"ساغول!"  دئدی.  

جیره­سینی آلدیغیندا گؤزلری پاریلدادی. بو دؤنه خؤرَگی دوندورولموش ات ایدی.  

ایستی اوو اتیندن ائندیرگه­نیب دونوق آت ـ آشقالا راضیلاشماق آجیغینا گلیردی. آما اعتراض ائتمه­دن بونا دا قیـییب دؤزدو. 

خوجا، اؤیرنجیلرین: 

ـ «عنادی تامامییلا سیندیریلمیشدیر.» ـ دئدی .ـ «نئچه گوندن سونرا بو قورد یاپماجا کاغیذ جاناوارا دؤنوشه­جکدیر!»  

     V 

حیوانات باغچاسیندا دینجلیک ایله تاماشاچیلارین حیران باخیشلارینا سرگیلنمک، اونلاری اَیلندیرمک ائله ده آغیر بیر ایش گلمیردی بیله­سینه. گئتدیکجه بئله راحات یاشاییشا آلیشیردی. اتلنمیشدی بئله.  

اونون، "من آجام. مندن دولانیب دورمامی ایسته!" دئین یالواریجی باخیشلارینی گؤرن بای آریان اؤیرنجیلرین: 

ـ «گؤرون نئجه یوموشانمیش!» ـ دئدی. ـ «داها قومودلاریمی سئوه­رک گئرچکلشدیریر!» 

سونرا قوردا قاندیردی کی: ایت کیمی هورمه­لیدیر؛ یوخسا یئمک ـ مئمک وئریلمیه­جکدیر! قورد شاشیردی. آما،" سن کؤپک سویوندانسان؛ ایتسن، ایت! هافیلدا!" دئدیکلرینده، دیشلرینی آجیقلا قیجیرداتدی. آنجاق حیرصینی گیزله­ییب اؤزونه "بو دا مان دئییل!" دئدی، "ایت سسی چیخارتسام، بیر آز دا باشیم دوموک اولار!"  

بیر آز دوشونوب کؤپک سسینی یانسیلادی:" هاـ او! هاـ او! هاـ او! "  

آغا قاش ـ قاباغینی ساللادی. دارغین ـ دارغین: 

ـ «بو نه سس­دیر؟» ـ دئدی.ـ «سن بو آنقیرماـ بانقیرمایا هافیلداماق می دئییرسن؟!» 

قورد یئنی­دن ایچدنلیکله کؤپک سسی چیخارتماغا چالیشدی. آما، ائله ـ بئله قاش ـ قاباقلی دوران بای آریان تحقیرله : 

ـ «کس سسینی! سوس آرتیق!» ـ دئدی.ـ «ایتلرین ده آبیرینی آپاردین! بو گون کؤپک دیلینی یاخشیجا اؤیرنمه­یه فرصتین وار. صاباح سینایاجاغام. سیناقدان کئچنمزسن آجلیغی گؤزونه آل!» 

دئییب اوزاقلاشدی. 

داها گئجه­لر، حیوانات باغچاسی­نین او کونجوندن کئچسه­یدین، گؤردویون زاد یازیق ـ یازیق باخان، هردن ایتلر کیمی هافیلداماغا چابالایان ائوجیل بیر قورد ایدی. اولاماغی اونوتموش، ایته دؤنموش بیر جاناوار، هافیلداییر، هافیلدایا بیلمیر؛ بونا گؤره تاماشاچیلار طرفیندن گولونجه قویولوردو لهجه­سی!... 

   

  VI 

ـ «هافیلدا، پایینی آل!» 

اؤزونو اونوتماغا چالیشان قورد هافیلدادی:  " هw، هw، هw! "  

آغا، چپیک چالیب سئوینجل: 

ـ «ساغول!» ـ دئدی.ـ «ایندی مدرن­لشدین! سن دوغرودان دا سویلو حیوانسان! لاپ قولاغی تزه­جه کسیلمیش کوچوکلر کیمی هافیلداییرسان!» 

آردیندان قاباغینا، ات شاققاسی یئرینه سورـ سوموک، شیرـ شینتیر توللادیلار. اعتراض یئری یوخ ایدی: 

ـ «سن ایتسن! ایت ده تکجه سورـ سوموک یئیر! یوخسا قانیخیب قودورار!» 

نه ایسه بونا دا راضیلاشماق، آلیشماق اولوردو... 

داها اورمان هاواسینی، اوو دادینی، حرّـ ارکین یاشاییشینی، توسونلوغونو، دیک­باشلیلیغینی، اوزاق چاغلارا عاید هر بیر زادینی ـ سسینی بئله اونودور، یادیرغاییردی...  

    VII 

بسله­ییجی، قوردون قفسینه هله یاناشمامیشکن جاناوار ترمه ـ تله­سیک اؤزـ اؤزونه، کؤپک کیمی هافیلدامایا باشلادی. ندنسه بو داورانیشی آریان بی­ین قاش ـ قاباغینی آچمادی. جاناوار یالماناراق سانکی  "گؤر نئجه گؤیچک هافیلداییرام!" دئیرجه­سینه سورتونور، قویروغونو بولاییردی. آغا: 

ـ «هایدی، ائششک کیمی آنقیرمالی­سان!» دئیه بویوردو. 

جاناوار پؤرتدو. دیشلرینی قیجیردیب دارغینلیقلا میریلدادی: من، سسیندن بوتون جانلیلارین دیرینـدیرین اسدییی قوردام؛ ایندی بویول آنقیریم می؟ اؤلسم ده بو ایشی گؤرمم!’ 

بسله­ییجی، دینمزـ ائله­مز قورد دامیندان چکیب گئتدی. 

  VIII 

ائییتمن، یئره سریلمیش جاناواری گؤرونجه، قیمیشاـ قیمیشا: 

ـ «ائله­ بیل سنین گؤیلون یئمک ایسته­میر!» دئدی. 

جاناوارین آغزی­نین شوشاغی آخیردی. 

ـ «یئیه­جک ـ ایچه­جک ایسته­ییرسنسه، آنقیرسانا، وئریم!» 

جاناوار تبتی، داغلاری، اورمانلاری آنماغا چالیشدی دا باشاریسیز قالدی. باشلادی گؤزو یومولو آنقیرماغا. 

ـ «آنقیرماغین هئچ ده اورَ­یه یاتمیر!» ـدئدی سویلو پاترون ـ « آنجاق، من اولدوقجا کؤوریم، آجیـییرام سنه؛ دئیرم بیر تیکه ات وئرسینلر.» 

او گون قاباغینا توللانان یئمک آت ـ آشقال و چؤرک خیرداسیندان آرتیق بیر زاد دئییلدی. یئنه خؤرگینده اویوشدوروجو دادی واریدی. لاکین، تیتیزلیک بیر یئره چاتماز دئیه دوشوندو.  

بونجا سیخینتیدان سونرا باشینا گله­جک یئنی اویونو گؤزلرکن باشینا او سیخیجی تاسمالاری کئچیردیلر: بئله­لیکله بورونتاغا، کمسییه، یوینه­ده آلیشمالی اولوردو...  

   

 IX 

 بوگون بسله­ییجی، جاناوارا دَییشیک بیر تاپشیریقلا گلدی: 

ـ «منیم نطقیمین گیریش بؤلومو قورتولدوقدان سونرا، حیرانلیقلا چپیک چالیب آلقیشلا؛ هنیمی یئتیر!...» 

جاناوار ”اولسون" دئیه دیزه چؤکدو. 

بای آریان دانیشیغینا باشلادی: 

ـ «ای وطنداشلار! بیلین بیز دونیانین ان اسکی، ان سویلو، ان اویغار اولوسویوق!... بیز همیشه اوغورلو، باشاریلیـییق!... دونیانین ان گلیشمیش، ان قاباقجیل اؤلکه­سی، ان موتلو خالقیـییق!... بیز اوستونوک!... بیز قنیرسیزیک!... بیز باشاریلیـییق! بیز... بیز... بیز!...» 

جاناوار باشینی بولاییب بوغازیندان بیر"تاخیم آنلاشیلماز سسلر چیخارتدی: "منی باغیشلایین! من بیلیک­سیز، کولتورسوز، مدنیّتسیز بیری­یم. سیزین سؤزلرینیز چوخ ماراقلیدیر؛ لاکین من باش تاپانمیرام. خوشونوزا گلسین دئیه چپیک چالیرام!" 

و آلقیشلادی.  

ـ «بیلیرسن می؛ منیم آلاچیلیقدان، ایکی­اوزلولوکدن زهلم گئدر. بونا گؤره بوگون جریمه اولاراق اوروج توتاجاقسان!» 

   

 X 

 اؤته کی  گون جاناوارین اؤنونه بیر باغ اوت آتیلدی: ـ یئ! 

جاناوار یئریندن اوینادی. قاورامسیز سسلرله اولادی. هوردو. آنقیردی. قارشی دوردو: ‘ااو... آااو... هاو هاو... آنق!...’ (بو نه دئمکدیر؟ من اوتجول دئییلم، اتجیلم!). 

بای آریان: 

 ـ «سن ائششکسن! ایندن بئله یالنیز اوت ـ آلاق یئمه­لیسن!» دئییب گئتدی. 

بیر هووور کئچدی؛ جاناوار یامان آجیخدی. اوتدان بیر آز یئمه­یه یئلتندی. دادیندان اورگی قالخدی. گئری چکیلدی. نه وار کی، بیر هووور سونرا آجلیق یئنه آخین ائتدی و او، یئمه یاناشدی. یاواش ـ یاواش اوتلاری دادیمسادی... 

   

 XI 

 تؤره­لی ـ باشلی خالتالانیب اویساللاشدیغی گون، ائییتمن و اؤیرنجیلری، قورد و قفس گؤزدن یوخ اولدولار: جاناوار دؤنوب سیرادان بیر شهرداش اولدو؛ قفس ایسه قالابالیق شهره دؤنوشدو... 

   

XII

تاماشاچیلار وریندن کیچیمسنن، هر اوشاغین بیله­سینه اؤجشمکله اَیلندییی تهلکه­سیز بیر جاناوار... آجلیق؛ عینادین، اراده­نین سینماسی؛ آشاغیلانما... سیرک حیوانی؛ آیی اوینادانین گؤستریشی ایله اویون بزیه­رک خالقی آنورماللیغی ایله گولدورن زاواللی... باغ قوروقچوسو: سووساقلیق اوزوندن یاراییشسیز قالماق... داوار ایتی: باشاراتسیز و ‘خاین’ آدلاندیریلماق؛ سورونو قوردا وئرمک؛ ایشدن آتیلما...  

شهرین آرتیقلاریندا، کوللوکلرده سومسونورکن ترن کؤپه­لری کیمی ذهنیندن کئچیردی بونلار. سوی ـ سوپونو، کؤکونو ـ کئچمیشینی، کیملییینی، اؤزگور یابانی یاشامینی یادیرغامیشدی؛ سسینی، دیلینی بئله اونوتموشدو. اؤزلوگو اویوشدورولموش، یارادیلیشی یوزلاشمیش، داورانیشلاری دییشمیش، قورورو سینمیش، دوغال اؤزللیکلرینی ایتیرمیشدی. نه جیرناقلاریندا، دیشلرینده، گؤزلرینده او اسکی کسکین­لیک وار ایدی، نه ده قاسلاریندا، دماغیندا او اسکی گوج... دینج، اوسلو، باش آشاغی، یاخشی بیر شهرداش! 

اوشاقلار گوله ـ گوله بو تهلکه­سیزلشمیش کؤپه­یه داش آتاراق اَیله­نیردیلر. آرتیق، اؤز یئمینی اوولایانمایان، اؤز آیاغی اوستونده دورانمایان جاناوارا، عیناد و عصیان دا اؤلوم دئمک ایدی، شنلییی ترک ائتمک ده... 

بلدییه ماشینی، الینده اوو توفنگی اولان ایشچیلرله یاخینلاشماقدایدی. گؤرولی­لر هردن دینجلییی، گوونلییی پوزان یاراماز سولک ایتلری بیررـ بیرر قورشونلایاراق اوولاییردیلار...  

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد